غنیسازی مجموعههای گیاهی باغهای گیاهشناسی در راستای حفاظت و تکثیر گونهها همواره از اهداف اصلی در این باغها بهشمار میآید. در باغ گیاهشناسی ملی ایران نیز گیاهان مختلف چوبی و علفی از استانهای حوزه رویشی هیرکانی (گلستان، مازندران و گیلان) جمعآوری شده و برای کاشت به رویشگاه هیرکانی باغ منتقل میشوند. یکی از گونههای علفی که از جنگلهای هیرکانی در استان گیلان جمعآوری شده و برای کاشت به باغ گیاهشناسی ملی ایران منتقل شده، آتروپا (Atropa belladonna) است. آتروپا گیاه علفی چندساله، به ارتفاع ۲۰۰-۵۰ سانتیمتر، با ریشههای منشعب است. ساقه استوانه ای دارد. برگها بیضی شکل با نوک تیز است. جام گل¬ زنگولهای که رنگ بیرونی گل بنفش تیره و رنگ درونی آن زرد تیره مایل به قهوهای با رگههای بنفش است. میوه سته کوچک که ابتدا سبز رنگ و سپس بنفش تیره یا سیاه میشود (شکلهای ۱ تا ۵). این گونه در اروپا و غرب آسیا پراکنش دارد. در ایران فقط در جنگلهای هیرکانی در محدوده استان گیلان دیده میشود.
فصل گلدهی آتروپا بهار و اردیبهشتماه است و اوایل تابستان میوه تشکیل میشود. بهترین زمان برای جمعآوری میوه اواسط تابستان است. پس از جمعآوری میوه، گوشت بنفش رنگ روی بذر را جدا کرده، بذرها را روی کاغذ گذاشته تا خشک شوند. با توجه به اینکه این گیاه چندساله است، اگر بذرها روی زمین بریزند، در بهار آینده سبز میشوند، اما اگر قرار است بذرها در گلدان کاشته شوند، بهترین زمان کاشت بذرها اسفندماه است. در فروردینماه بذرها جوانه زده و اردیبهشتماه میتوان گیاهچههای سبز شده را به خاک منتقل و کشت کرد. در فاصله جمع کردن و خشک کردن بذرها تا کاشت آنها در اسفندماه باید بذرها در جای خشک و خنک نگهداری شوند تا قوه نامیه بذرها از بین نرود.
شکل ۱- گیاهAtropa belladonna در رویشگاه هیرکانی باغ گیاهشناسی ملی ایران
شکل ۲- بذرهای سبز شدهAtropa belladonna در گلدان در فروردینماه،گلخانه باغ گیاهشناسی ملی ایران
شکل ۳- گلدهیAtropa belladonna در فروردینماه، رویشگاه هیرکانی باغ گیاهشناسی ملی ایران
این گیاه بدلیل داشتن آلکالوئیدهای فراوان خواص دارویی زیادی دارد. تمام قسمت های گیاه یعنی برگ، میوه و ریشه حاوی آتروپین، هیوسین و اسکوپولامین هستند که سمی و توهمزا هستند. از این گیاه دارویی در صنایع دارویی استفاده میشود. همچنین از میوه گیاه بهدلیل داشتن رنگ و عصاره بنفش در صنایع رنگسازی و آرایشی استفاده میشود.
شکل ۴- گل و برگAtropa belladonna در اردیبهشتماه، رویشگاه هیرکانی باغ گیاهشناسی ملی ایران
شکل ۵- میوهAtropa belladonna ، رویشگاه هیرکانی باغ گیاه شناسی ملی ایران
